İş Davalarında Arabuluculuk Türk Hukuk Sisteminde iş hukukunda arabuluculuk kavramı iş davalarında arabuluculuğun zorunlu hale gelmesi ile önemli hale gelmiştir.

İş davalarında arabuluculuğun dava şartı olduğuna ilişkin düzenleme 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile yapılmıştır. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 12.10.2017 tarihinde TBMM Genel Kurulunda görüşülerek kabul edilmiş, 25.10.2017 gün ve 30221 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

İş Mahkemeleri Kanunu Gerekçesinde 587 İş Yargısında Arabuluculuğun Dava Şartı Olarak Kabul Edilmesinin Nedenleri

  • İş mahkemelerinin görev alanına giren uyuşmazlıkların yapısı itibariyle tarafların konuyu müzakere ederek anlaşarak sonuçlandırılmalarına uygun olması,
  • Bu uyuşmazlıkların, mahkeme dışında alternatif uyuşmazlık çözüm yolları marifetiyle çözülmesinin gerektiğinin özellikle son yıllarda konunun paydaşları ve aktörleri tarafından dile getirilmekte olduğu, · Dava yoluna başvurmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğunun, iş uyuşmazlıklarının kısa süre içinde ve daha az masrafla çözülmesine yardımcı olacağı ve böylece adil yargılanma hakkının bir unsuru olan makul sürede yargılanma ilkesine riayet edilebileceği,
  • Bu yöntemin, maddi ya da şekli başka herhangi bir uyuşmazlığın doğmasını engellemek suretiyle uyuşmazlığı temelinden sonlandırması sayesinde sosyal barışa katkı sağlayacağı,
  • Arabuluculuk müzakerelerinin gizli olması özelliği dikkate alındığında, iki tarafın sırlarını korumaya elverişli bu yöntemde tarafların örselenmeden uyuşmazlığı sona erdirme imkanına sahip olacakları, şeklinde sıralanmıştır.

Arabuluculuk ile taraflar arasındaki uyuşmazlığın hızlı ve daha az masrafla çözümü amaçlanırken dava açılmadan önce zorunlu arabuluculuk modelinin benimsenmesi mahkemelerin iş yükünü azaltması ve uyuşmazlığın çözümünü hızlandırması ile masrafın azaltılması amaçlarına da hizmet edebilecektir.

İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Olan Arabuluculuğun Uygulama Alanı

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrası ile iş uyuşmazlıklarında dava şartı olan arabuluculuğa ilişkin düzenleme yapılmış olup, kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak düzenlenmiştir.

7036 sayılı Kanun gerekçesinde, 3. maddenin (1) numaralı bendinde yer alan “kanuna” ibaresiyle alacak veya tazminat talebinin 4857 sayılı İş Kanunundan veya diğer kanunlardan kaynaklanabileceği ifade edilmektedir. Bu nedenle 7036 sayılı Kanunun 3. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Kanun” ifadesi ile 4857 sayılı İş Kanununun yanı sıra Basın iş Kanununu, Deniz İş Kanununu, Borçlar Kanununu ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununu da kapsayacağı zira önemli olanın, alacağın işçi işveren arasındaki iş ilişkisinden kaynaklanması olduğu dolaysıyla da bu ilişki mevcut oldukça uyuşmazlığın hangi kanundan doğduğunun önem arz etmediği belirtilmektedir.

 

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesinin 20 numaralı bendinde, 13.06.1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunda düzenlenen gazeteci ile 20.04.1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununda düzenlenen gemi adamının, bu madde kapsamında işçi sayılacağına, bu kanunlardan kaynaklı uyuşmazlıklarında dava şartı arabuluculuk kapsamında olduğu belirtilmiştir.

Zorunlu Arabuluculuk Kapsamına Giren Davalar

  1. İşe İade Davaları
  2. Boşa Geçen Süre Tazminatından Doğan Davalar
  3. İşe Başlatmama Tazminatından Doğan Davalar
  4. Kıdem Tazminatı Alacağından Doğan Davalar
  5. İhbar Tazminatından Doğan Davalar
  6. Kötü niyet Tazminatından Doğan Davalar
  7. Bakiye Süre Ücreti Alacağından Doğan Davalar
  8. Eşit Davranmama Tazminatından Doğan Davalar
  9. Sendikal Tazminattan Doğan Davalar
  10. Ücret Alacağından Doğan Davalar
  11. Fazla Mesai Ücretinden Doğan Davalar
  12. Yıllık İzin Ücretinden Doğan Davalar
  13. Yol ve Yemek Ücretinden Doğan Davalar
  14. Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) Ücretinden Doğan Davalar
  15. Prim ve İkramiye Ücretinden Doğan Davalar

Zorunlu Arabuluculuk Kapsamına Girmeyen Davalar

  1. İş Kazasından Doğan Maddi-Manevi Tazminat Davaları
  2. İş Kazasından Doğan Maluliyet ve İş Görmezlik Oranının Tespiti Davaları
  3. İş Kazasından Doğan Maluliyet Oranına İtiraz Davaları
  4. İş Kazası Nedeniyle İşverene ve Sair Kusurlu Kişilere Açılan Rücu Davaları
  5. Meslek Hastalığından Doğan Maddi-Manevi Tazminat Davaları
  6. Meslek Hastalığından Doğan Maluliyet ve İş Göremezlik Oranının Tespiti Davaları

İş Davalarında Arabuluculuk Süreci

Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.

Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir.

Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.

Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır.

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununda arabuluculuğa başvuruda hangi yer arabuluculuk bürosunun yetkili olduğu düzenlenmiştir.

Arabuluculuğa başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılacaktır.

Yetkili arabuluculuk bürosu karşı tarafın yerleşim yeri veya işin yapıldığı yer arabuluculuk bürosudur.

Arabuluculukta yetki itirazı 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 3. Maddesinin 9. Fıkrasında” Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden araştırmaz. Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir.

Bu durumda arabulucu ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere dosyayı büroya teslim eder.

Mahkeme harç almaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme sonunda yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı büroya iade eder.

Mahkeme kararı büro tarafından 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri uyarınca taraflara tebliğ edilir.

Yetki itirazının reddi durumunda aynı arabulucu yeniden görevlendirilir ve onuncu fıkrada belirtilen süreler yeni görevlendirme tarihinden başlar.

Yetki itirazının kabulü durumunda ise kararın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yetkili büroya başvurulabilir. Bu takdirde yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir. “ şeklinde düzenlenmiştir.

Arabuluculuk Ne Kadar Sürede Sonuçlanır ?

Zorunlu arabuluculuğun ne kadar sürede sonuçlanacağı 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunun 3.maddesini 10.fıkrasında açıkça düzenlenmiştir. ‘’Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.’’

Arabuluculukta Taraflar

Yeni İş Mahkemeleri Kanunuyla iş hukukuna getirilen arabuluculuk faaliyetinin bir tarafında işçi diğer tarafta işveren bulunmaktadır.

Arabulucu ise taraflara eşit uzaklıkta bulunmaktadır. Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler.

İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir.

Kanunda alt işveren ve üst işveren ilişkisinin bulunması durumunda arabuluculuk faaliyetinin nasıl yürütüleceği konusunda çözüm getirilmiştir.

Kanunda yer alan hüküm uyarınca” Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı halinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır. “ şeklinde düzenleme yer almıştır.

Arabuluculuk Sürecinin Sonuçlanması

Tarafların gerek ihtiyari gerekse zorunlu arabuluculuk aşamasında uzlaşması zorunlu değildir.

Yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hâllerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhâl arabuluculuk bürosuna bildirir.

Tarafların anlaşması halinde;

Arabuluculuk faaliyeti sonucunda uzlaşma sağlanması durumunda mahkeme kararı hükmünde anlaşma uzlaşma tutanağı düzenlenir ve tarafların imzası alınır. Taraflar Sulh Hukuk Mahkemesinden tutanak için icra edilebilirlik şerhi alabilir ve uzlaşma sonunda varılan anlaşma yerine getirilmezse bahsedilen şerhe dayanarak ilamlı icra takibi başlatabilir.

Tarafların anlaşamaması halinde;

Arabuluculuk faaliyeti sonucunda uzlaşılamaması durumunda, uzlaşılamadığına dair kararın işlendiği tutanak davaya konu edilerek İş Mahkemesinde taraflar arasındaki uyuşmazlığa ilişkin dava açılabilir.