Vasiyetname, kişinin ölmeden önce hazırladığı ve ölümüne bağlı olarak malvarlığının istediği kişi veya kişilere verilmesi yönünde irade beyanını sözlü veya yazılı olarak gerçekleştirdiği tek taraflı bir hukuki işlemdir. Vasiyetnamelerde irade beyanının karşı tarafa ulaşmasına, karşı tarafın bu irade beyanını kabul etmesine gerek yoktur. Kişi ölmeden önce vasiyetnamesini serbestçe ve tek taraflı olarak düzenleyebilir veya değiştirebilir.

Vasiyetname, resmi memur (noter, hakim vs.) huzurunda yapılabileceği gibi miras bırakanın el yazısı ile veya koşulları sağlanmışsa sözlü beyan yolu ile de hukuka uygun bir şekilde yapılabilir.

Vasiyetnamenin düzenlenme şartları nelerdir ?

Vasiyetname düzenleme şartları Türk Medeni Kanunumuzda açık bir şekilde düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunun 502.maddesi gereğince vasiyetname düzenleyebilmek için ayırt edebilme gücüne sahip ve on beş yaşını doldurmuş olmak gerekmektedir. Bahsettiğimiz koşullar sağlanıyorsa miras bırakan kişi ölmeden önce vasiyetname düzenleyebilir.

Bahsettiğimiz düzenleme şartlarından ayrı olarak, miras bırakanın vasiyetname düzenleme hakkı, saklı paya sahip olan mirasçıların ‘’saklı paylarını’’ ihlal etmeyecek şekilde düzenlenmelidir. Vasiyetname ile saklı paylı mirasçıların saklı payları ihlal ettiği anda doğacak hukuki sonucun farklı olacağı kaçınılmazdır.

Vasiyetname şekil şartları nelerdir?

Vasiyetname düzenlenebilmesi için düzenleme şartlarından yukarıda bahsetmiştik. Türk Medeni Kanunumuz düzenleme şartlarından ayrı olarak bir de vasiyetname için şekil şartını düzenlemiştir. Türk Medeni Kanunun 532-541. Maddelerinde vasiyetnamenin şekil şartları açıklanmıştır. Bunlar;

  1. Resmi Vasiyetname (TMK m.532-537),
  2. El yazılı Vasiyetname (TMK m.538),
  3. Sözlü vasiyetname (TMK m.539-541).

Resmi Vasiyetname nedir ?

Resmi vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmi memur tarafından düzenlenen vasiyetnamedir. Vasiyetnameyi düzenleyecek resmi memurlar kanunda sayılmıştır. Bunlar; sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir. Miras bırakan, arzularını resmi memura bildirir. Memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için miras bırakana verir. Vasiyetname, miras bırakan tarafından okunup imzalanır. Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar. Tarih, vasiyetnamenin geçerlilik şartıdır. Vasiyetnameye tarih ve imza atıldıktan sonra miras bırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memur huzurunda iki tanığa beyan eder.

Ancak miras bırakan vasiyetnameyi kendisi okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur. Bu işlemden sonra miras bırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini herkesin huzurunda beyan eder. Böylelikle tanıklar, miras bırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini ve vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak altını imzalarlar.

Türk Medeni Kanunu resmi vasiyetname düzenlenirken hangi kişilerin tanıklık yapamayacağını 536.madde de düzenlemiştir. Bunlar;

  1. Fiil ehliyeti bulunmayanlar,
  2. Bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar,
  3. Okur yazar olmayanlar,
  4. miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri.

El Yazılı Vasiyetname nedir?

Vasiyetnamenin yapılacağı bir diğer tür de el yazılı vasiyetnamedir. El yazılı vasiyetname üç tür arasında yapılması en kolay ve masrafsız olan vasiyetname türüdür. El yazılı vasiyetname Türk Medeni Kanunun 538.maddesinde düzenlenmiştir. Bu vasiyetname türünde hiçbir resmi memurun katılmasına gerek duyulmaksızın miras bırakan tarafından tek başına düzenlenebilmektedir. Ancak miras bırakan el yazılı vasiyetname düzenlerken bazı şartlara uymak zorundadır. Bunlar;

  1. Vasiyetname başından sonuna kadar miras bırakanın kendi el yazısı ile yazılmak zorundadır. Başkaca herhangi bir şekilde (bilgisayar, daktilo vs.) yazılan vasiyetname geçersiz olacaktır. Bu şartın amacı, el yazısının ayırt edici özelliğe sahip olması ve vasiyetnamenin miras bırakan tarafından hazırlandığının belirlenmesini sağlamaktır.
  2. Miras bırakan el yazılı vasiyetnameyi hazırlarken vasiyetnamede gün, ay, yılı belirtmek şartıyla tarihi de kendi el yazısı ile belirtmek zorundadır. Bu şartın bulunmasındaki sebep miras bırakan vasiyetnameyi düzenlediği tarihte, vasiyetnamedeki geçerlilik şartlarından olan ayırt etme gücünün var olup olmadığının belirlenmesi sağlamaktır.
  3. Miras bırakan vasiyetnameyi yazdıktan sonra el yazısı ile imzasını atmalıdır. İmza vasiyetnamenin sonuna, son satırın altına atılmalıdır.
  4. Miras bırakan el yazılı vasiyetnameyi kendisi saklayabileceği gibi notere, sulh hukuk hakimine veya yetkili memura da bırakabilir. Ancak bu durum zorunlu değildir ve el yazılı vasiyetnamenin geçerliliğini etkilememektedir.

Yukarıda belirttiğimiz şartları sağlayan vasiyetname ölüme bağlı bir tasarruf olduğu için  miras bırakanın ölümünden sonra sonuç doğuracaktır. Miras bırakan ölmeden önce istediği zaman vasiyetnameyi düzenleyebilir veya değiştirebilir. Vasiyetname ölüme bağlı bir tasarruf olduğu için vasiyetnamede adı geçen kişiler miras bırakan ölmeden önce bu mallara yönelik herhangi bir talepte bulunamayacaklardır. Her ne kadar el yazılı vasiyetname tüm vasiyetname türleri içerisinde en masrafsız ve kolay olanı olsa bile, saydığımız şartlardan birinde bir hataya düşüldüğü takdirde vasiyetnamenin iptal edilmesi sonucu ortaya çıkabilecektir.

Sözlü Vasiyetname nedir?

Vasiyetnamenin yapılacağı bir diğer tür de sözlü vasiyetnamedir. Resmi vasiyetname ve el yazılı vasiyetname miras bırakanın kendi tercihine bağlı iken; sözlü vasiyetname ancak olağanüstü durumlarda düzenlenebilir.  Sözlü vasiyetname Türk Medeni Kanunun 539.maddesinde düzenlenmiştir.

 

Miras bırakanın sözlü vasiyetname yapabilmesi için iki şart gerekmektedir. Bunlar;

  1. Öncelikle resmi vasiyetname ve el yazılı vasiyetname yapma imkanına sahip olmaması gerekmektedir. Eğer miras bırakan resmi ve el yazılı vasiyetname imkanına sahipken sözlü vasiyetname yapıyorsa, sözlü vasiyetname hüküm doğurmayacaktır.
  2. Sözlü vasiyetnamenin yapılabilmesi için gerekli olan diğer şart ise olağanüstü hal olmasıdır. Türk Medeni Kanunumuzda sınırlı sayıda olmayacak şekilde sayılmıştır. Miras bırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.(TMK m.539)

Sözlü vasiyetname, miras bırakanın son arzularını iki tanığa beyan eder ve tanıkların bu beyanları hemen yazıya geçirirler ya da hemen sulh veya asliye hukuk hakimine bildirirler.

Miras bırakanın son arzularını iki tanığa beyan ettikten sonra tanıklardan biri derhal vasiyetçinin arzularını kendi el yazısı ile yazar, tarihi ve yeri belirttikten sonra diğer tanık da düzenlenen belgeye imza atar. Tanıklar bu belgeyi zaman kaybetmeden bir Sulh veya Asliye Hukuk Hakimine teslim eder.

Miras bırakan son arzularını iki tanığa beyan ettikten sonra tanıklar  derhal miras bırakanın beyanlarını yazıya geçirmek yerine vakit kaybetmeksizin hakime sözlü olarak bildirebilirler. İki tanık Sulh veya Asliye Hukuk Hakimine bildirdiğinde iki tanığında hakim huzurunda aynı anda bulunmaları gerekmektedir.  Her iki tanığın beyanları hakim tarafından tutanağa geçirilir ve tanıklar bu tutanağın altına imza atalar.

Önemle belirtmemiz gerekir ki, miras bırakanın son arzularını dinleyen tanıklar, miras bırakanın beyanlarını yazılı hale getirme görevini ‘’hemen, derhal, vakit kaybetmeksizin’’ yapmaları gerekmektedir. Sözlü vasiyetnamenin tanıklar tarafından birkaç gün sonra yazılı hale getirilmesi durumu Yargıtay tarafından geçersiz sayılmaktadır. Bunun sebebi miras bırakanın sözlü beyanını yaptığı gün ile yazıya geçirilen gün arasında fark olması halinde, beyanların unutulacağı ve eksik yazıya geçirilme tehlikesinin bulunmasıdır.

Sözlü vasiyetnamenin hakim tarafından onaylanmasının bazı istisnaları bulunmaktadır. Bu istisnalar Türk Medeni Kanunun 540.maddesinde düzenlenmiştir. Bunlar;

  1. Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay;
  2. Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi;
  3. Sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hâkim yerine geçer.

Sözlü vasiyetname istisnai bir vasiyetname türü olduğu için geçici süreliğine hüküm ifade eder. Miras bırakan sözlü vasiyetname yapmasına yol açan olağanüstün halin ortadan kalkmasından itibaren bir ay sonra, miras bırakan hala hayatta ise sözlü vasiyetname herhangi bir mahkeme kararına gerek kalmaksızın kendiliğinden hükümsüz hale gelecektir. Hükümsüz hale gelen vasiyetname geçmişe etkili olarak ortadan kalkacaktır. Ancak bu bir aylık süre içerisinde miras bırakanın ölmesi durumunda sözlü vasiyetname sürekli olarak geçerli hale gelecektir.(TMK m.541)

 

Vasiyetname nasıl açılır? Vasiyetname açma davası nedir?

Miras bırakan tarafından hazırlanan vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hakimine teslim edilmesi zorunludur. Sulh hukuk hakiminin görevi vasiyetnameyi açmak, okumak ve ilgililere tebliğ ettirmektir.

Vasiyetnamenin açılma davasında yetkili Sulh Hukuk Hakimliğinde; vasiyet edilen kişi, yasal mirasçılar ilgililer tarafından işbu dava açılır. Vasiyetnamenin açılmasında görevli mahkeme, miras bırakanın son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesidir.

Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içerisinde açılır. Mirasçılar ve diğer ilgili kişiler vasiyetnamenin açılması sırasında istedikleri takdirde hazır bulunmak üzere mahkemeye çağırılırlar.