Yurt dışında yaşayan kişilerin Türkiye’deki miras işlemleri, hem Türk vatandaşları hem de yabancı uyruklular için bazı özel prosedürler ve dikkat edilmesi gereken noktalar içerir. Milletlerarası özel hukuk kuralları ve Türkiye’deki yasal düzenlemeler bu süreci şekillendirir.
Genel Prensipler ve Milletlerarası Özel Hukuk:
*Miras Hukukunda Yetkili Hukuk: Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) uyarınca, miras genel olarak ölenin (murisin) milli hukukuna tabidir. Yani, muris Türk vatandaşı ise Türk hukuku, Alman vatandaşı ise Alman hukuku uygulanır.
*İstisna: Türkiye’deki Taşınmazlar: Bu genel kuralın önemli bir istisnası vardır. Türkiye’de bulunan taşınmaz mallar (gayrimenkuller) hakkında her zaman Türk hukuku uygulanır. Bu durum, taşınır malların (para, menkul değerler, araçlar vb.) mirasçılığına ilişkin farklı bir hukukun uygulanabileceği anlamına gelir.
*Mirasın Açılması ve Paylaşılması: Mirasın açılması (ölümle birlikte mirasın intikali), kazanılması ve paylaşılmasına ilişkin hükümler ise terekenin (miras bırakılan malvarlığı) bulunduğu ülke hukukuna tabidir. Yani, mallar Türkiye’de ise bu konularda Türk hukuku uygulanır.
Yurt Dışında Yaşayan Mirasçılar İçin Miras İşlemleri Aşamaları:
Yurt dışında yaşayan bir mirasçının Türkiye’deki miras işlemlerini yürütmek için genellikle şu adımlar izlenir:
Ölüm Belgesinin Temini ve Onayı:
Miras bırakanın vefat ettiği ülkeden resmi bir ölüm belgesi alınmalıdır.
Bu belge, belgenin verildiği ülkeye göre “apostil şerhi” ile onaylanmalı veya ilgili Türk Konsolosluğu/Büyükelçiliği tarafından tasdik edilmelidir. (Apostil, Lahey Konvansiyonu’na taraf ülkeler arasında belgelerin karşılıklı tanınmasını sağlayan bir onay sistemidir.)
Belge Türkçe değilse, yeminli tercüman tarafından Türkçeye çevrilmesi gerekir.
Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) Alınması:
Türkiye’deki miras işlemlerinin başlayabilmesi için öncelikle mirasçıların kimler olduğunu ve miras paylarını gösteren bir “mirasçılık belgesi” (veraset ilamı) alınması gerekir.
Bu belge, Türkiye’de yetkili Sulh Hukuk Mahkemelerinden veya noterlerden alınabilir.
Yurt dışında yaşayan mirasçılar için özel durumlar:
Miras bırakanın son ikametgahı Türkiye’de değilse, mirasçılık belgesi talebi tereke mallarının bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yapılabilir.
Mirasçılar arasında yabancı uyruklu kişiler varsa, bu kişilerin mirasçı sıfatları nüfus kayıtlarından açıkça anlaşılamayabilir. Bu durumda, mirasçı olduğunu kanıtlayan belgeler (örneğin vatandaşı olduğu ülke mahkemesinden veya yetkili kurumundan alınan mirasçılık belgesi) ile Türkiye’deki Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurulur. Bu belgelerin de apostilli/konsolosluk onaylı ve yeminli tercümeli olması gerekir.
Yabancı tüzel kişiler Türk hukukuna göre mirasçı olamazlar, ancak vasiyetname yoluyla mal edinebilirler.
Veraset ve İntikal Vergisi İşlemleri:
Miras bırakanın ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde (yurt dışında ikamet ediyorsa 6 ay içinde) veraset ve intikal vergisi beyannamesi verilmelidir.
Bu beyanname, miras bırakanın Türkiye’deki tüm taşınır ve taşınmaz mallarını, banka hesaplarını, alacaklarını ve borçlarını içerir.
Vergi beyannamesi, miras bırakanın son ikametgahının bulunduğu yerdeki vergi dairesine, son ikametgahı Türkiye’de değilse Ankara Veraset ve İntikal Veraset Dairesi’ne verilir.
Veraset ve intikal vergisi ödendikten sonra, miras mallarının mirasçılar adına tapu veya diğer resmi kayıtlara geçirilmesi için “ilişik kesme belgesi” alınır.
Mirasın Tapuya İntikali (Taşınmazlar İçin):
Türkiye’deki taşınmaz malların mirasçılar adına tapuda tescil edilmesi için Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılır.
Gerekli belgeler: Veraset ilamı, veraset ve intikal vergisi ilişik kesme belgesi, taşınmazın bulunduğu belediyeden alınan emlak rayiç değeri belgesi, mirasçıların kimlik belgeleri.
Mirasçıların bir avukata vekalet vermesi durumunda, vekaletname ile tüm işlemler avukat tarafından yürütülebilir.
Diğer Malların İntikali:
Banka hesaplarındaki paralar, araçlar, hisse senetleri gibi diğer taşınır malların mirasçılara intikali için ilgili kurumlara (banka, trafik tescil bürosu, aracı kurum vb.) veraset ilamı ve diğer gerekli belgelerle başvurulur.
Yurt Dışında Yaşayan Mirasçılar İçin Kolaylıklar ve Tavsiyeler:
*Vekaletname: Yurt dışında yaşayan mirasçıların, Türkiye’ye gelmeden işlemleri yürütebilmeleri için Türkiye’de bir avukata noter onaylı özel vekaletname vermeleri en pratik yoldur. Bu vekaletname, Türkiye’deki Türk Konsoloslukları veya Büyükelçilikleri aracılığıyla düzenlenebilir veya yurt dışında bir noter tarafından düzenlendikten sonra apostil şerhiyle onaylanıp yeminli tercümesi ile birlikte kullanılabilir.
*Mirasın Reddi: Eğer mirasın borçlu olduğu düşünülüyorsa, mirasçılar mirası reddedebilirler. Mirasın reddi, miras bırakanın ölümünden itibaren 3 ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yazılı bir beyanla yapılır. Yurt dışında yaşayan mirasçılar için bu süre, mirasçının mirası ret hakkını öğrendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Konsolosluklar aracılığıyla da mirasın reddi beyanında bulunulabilir.
*Profesyonel Destek: Miras hukuku karmaşık ve uluslararası unsurlar içerdiğinde daha da zorlaşabilir. Bu nedenle, Türkiye’de uluslararası miras hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almak, sürecin hızlı, hatasız ve hak kaybı yaşanmadan tamamlanmasını sağlayacaktır.
Bu süreçlerin her biri detaylı belge ve prosedür gerektirdiğinden, yetkili makamlarla iletişime geçilmesi ve profesyonel hukuki danışmanlık alınması büyük önem taşır.